ONLINE WEBINAR:
samenwerking Team Sherpa Positieve Heroriëntering Waas en Dender
In het veranderende hulpverleningslandschap merken we dat we veel (hulp)vragen binnenkrijgen en dat samenwerken nog meer dan voorheen belangrijk is om verhalen samen te dragen.
Vanuit deze uitdaging en onze passie om gezinnen in beweging te zetten, hebben we de afgelopen maanden onze werking getoetst aan de visie van Positieve Heroriëntering. Het resultaat van deze denkoefening deelden we met jullie tijdens twee online infomomenten in september. Dit om in de toekomst samen een stevig antwoord te bieden op de uitdagingen in het hier en nu. We kaderden de werking en samenwerking met onze dienst. Vragen zoals: ‘Wanneer kun je contact opnemen met onze dienst?’, ‘Waarom kan er niet aangemeld worden bij ons?’, ‘Hoe zorgen we ervoor dat we gezinnen niet in wacht zetten?’, kwamen tijdens deze webinar aan bod.
Kon je er niet bij zijn tijdens de online infomomenten? Niet getreurd! Hieronder kan je een opname van de webinar bekijken, vergezeld door een Q&A.
Questions &Answers
CRISIS & PATRONEN
Hoe gaan jullie om met cliënten in crisis die vasthouden aan reflexen en gewoontes, en wiens hoofd niet staat naar het existentiële niveau of nadenken over relaties. En hoe kunnen andere hulpverleners dit integreren ondanks tijds- en opleidingsbeperkingen?
Antwoord:
Mensen zitten inderdaad vaak vast in patronen, ook tijdens een crisismoment. Er is niet altijd direct een opening naar de diepte. Het proces begint met luisteren en nabijheid. Vanuit Positieve Heroriëntering zien we een kans in crisis om tot het existentiële te komen. Vanuit een overspoeling van emoties zoeken we er naar om deze taal te geven.
Is het bijvoorbeeld een patroon vanuit angst? Dan is dat iets om vast te pakken: wat is die angst, wat schuilt daarachter en wat is de betekenis daarvan? Frequente ontmoetingen helpen hierbij om verder te bouwen op eerder gezette stappen. Hoewel veel diensten beperkt zijn in tijd, geloven we dat stilstaan bij emoties cruciaal is. We vinden het belangrijk om hier ruimte voor te nemen en in dialoog te blijven, aandacht te geven aan wat er leeft, en het proces niet te forceren.
Tevens nodigen we jullie als vraagstellers uit om samen te verkennen hoe we onze realiteiten kunnen verbinden en of we tendensen op meso-niveau herkennen. Vervolgens kunnen we kijken wat we hiermee moeten doen: moeten we bijvoorbeeld bepaalde signalen of aanbevelingen naar de overheid brengen? Missen we iets in onze samenwerking of aanpak? We kunnen samen onderzoeken of onze visie en werkwijze haalbaar is binnen jullie opdracht, en wat er nodig is om dat te realiseren. Soms kunnen beperkte mandaten botsen met de ruimte die wij nemen in het proces met jongeren. Dit vraagt bewustwording van onze eigen reflexen en de bereidheid om, wanneer nodig, nieuwe wegen in te slaan.
TRAJECTEN & BEGELEIDING
Wanneer zetten jullie een traject in, en werken jullie nog steeds met individuele begeleiding binnen gezinnen na een eerste gesprek?
Antwoord:
Bij de aanvang van Team Sherpa was de werking opgesplitst met coaching en trajecten als aanbod. In de praktijk werd vaak verwacht dat een traject direct ingezet kon worden, wat ons niet altijd de beste manier van werken lijkt. We vinden het belangrijk om eerst goed te luisteren naar de situatie, te kijken wie een verantwoordelijkheid kan opnemen in het vastlopen en in te zetten op de minst ingrijpende, noodzakelijke actie. Onze trajecten ‘contextbegeleiding in functie van Positieve Heroriëntering’, waarbij we intensief met kinderen/jongeren en hun context werken doormiddel van individuele gesprekken en cirkelgesprekken, worden nog steeds ingezet wanneer dat na samenspraak met vraagsteller, kind / jongere en context op dat moment de beste weg blijkt.
Er zijn geen vaste criteria om te bepalen wanneer een traject start, net omdat het een gezamenlijk denkproces is dat afhangt van de situatie en de behoeften op het moment van dialoog.
Een module start bij het telefoongesprek om de vraag te beluisteren en kan eindigen in eender welke samen gekozen actie, onder andere een intensief traject met kind / jongere en context. Bij de context zijn hulpverleners inbegrepen: we nemen geen hulpverlening over, maar kijken samen welke actie of ondersteuning nodig is om beweging te krijgen in de vastgelopen situatie.
Wat zijn jullie verwachtingen van gezinsleden in een traject? Moet iedereen geëngageerd zijn?
Antwoord:
We werken op vrijwillige basis, wat niet betekent dat onze samenwerking vrijblijvend is. We werken met mensen die bereid zijn om een engagement aan te gaan. Als we samen met de vraagsteller, kind / jongere en gezin van mening zijn dat intensieve begeleiding waardevol kan zijn, verwachten we dat de betrokkenen bereid zijn om de diepte in te gaan en samen te reflecteren op het existentiële. Dit vereist intrinsieke motivatie. We nodigen vraagstellers uit om iedereen daarin mee te nemen en te bespreken hoeveel ruimte en engagement er is om een intensief, existentieel gericht traject met ons aan te gaan.
Aangezien we een traject inzetten om een existentiële dialoog op gang te brengen, hebben we in de praktijk minstens twee geëngageerde betrokkenen nodig om op te starten.
Kunnen jullie meer uitleg geven over hoe jullie trajecten werken?
Antwoord:
Tijdens de webinar zijn de trajecten ‘contextbegeleiding in functie van Positieve Heroriëntering’ niet uitgebreid aan bod gekomen. Onze focus ligt op het goed beluisteren van, en samenwerken in, hulpvragen. Hierbij kiezen we samen voor de meest passende actie om beweging te krijgen in het vastlopen. Dit kan ook een traject zijn. Deze duren maximum vier maanden en zijn gericht zijn op intensieve procesbegeleiding begeleiding van kind/jongere en context. We starten steeds met een opstartgesprek waarbij de verontrusting samen met de vraagsteller besproken wordt en het engagement van de deelnemers beluisterd wordt. We starten vanuit een gedeeld verlangen om aan de situatie te werken.
Tijdens individuele gesprekken trachten we op een dieper, existentieel niveau tot inzichten te komen. Deze brengen we die samen in cirkelgesprekken waarbij we een dialoog faciliteren tussen minstens twee betrokkenen. Ook cirkelgesprekken met het hele gezin behoren tot de mogelijkheden.
Soms wordt dit gezien als een vorm van gezinstherapie of systemische begeleiding, dat is echter niet ons doel. Het belangrijkste is dat de betrokkenen voelen dat ze van elkaar aan het vervreemden zijn en de wens hebben om die verbinding te herstellen. Dat verlangen en die bewustwording zijn de motor achter het proces. Mensen moeten bereid zijn om naar zichzelf te kijken en dat engagement aan te gaan.
SAMENWERKING MET HULPVERLENING (BV. PSYCHIATRIE)
Hoe kunnen wij als hulpverleners in de psychiatrie met jullie samenwerken, wanneer derdelijns hulp als te ingrijpend wordt gezien en mildere hulp, zoals een PH-traject of eerste/tweedelijns ondersteuning, nog kans op verandering biedt?
Antwoord:
Net zoals bij alle andere hulpvragen vinden we samenwerken hierin essentieel. We gaan samen op zoek naar die hulp die, in het hier en nu, gewenst en haalbaar is voor de betrokkenen. Als we er samen met hulpverlening en gezin van overtuigd zijn dat er kansen liggen in een bepaalde insteek / actie gaan we daar op inzetten. Als we hierdoor meer ingrijpendere acties, hulp kunnen vermijden, is dat een extra motivatie om op daar voor te gaan. We vertrekken hierbij steeds vanuit de huidige situatie waarin het kind, jongere en context zich bevinden. Op deze manier zijn we soms de eerste hulpverlener die betrokken is op de situatie. Anderzijds werken we evengoed in situaties waarbij kinderen, jongeren in verblijf zijn en reeds een weg hebben afgelegd in de hulpverlening. In beide situaties is er echter één constante: een vastlopen in verontrusting.
Voor ons is het cruciaal om in dialoog te blijven en samen met kind, jongere, context en jullie diensten af te stemmen of meer ingrijpende hulp al dan niet wenselijk, passend is.
Kunnen wij jullie meenemen in een gesprek, en kan dit als de opstart van een PH-traject tellen?
Antwoord:
Voor ons begint de opstart van een PH-traject met een telefoongesprek waarin we samen nadenken. Zo kan je bijvoorbeeld bellen met een vraag over hoe je een gesprek kan aangaan. Als je bedoelt of een tweede gesprek met een gezin als opstart kan tellen, dan kan dat ook. We denken altijd samen na en beslissen in overleg welke acties passend zijn. Soms leidt dit tot een gezamenlijk bezoek aan het gezin, waar we dan verder bekijken wat dit teweeg brengt en of het wenselijk is om een traject ‘contextbegeleiding in het kader van Positieve Heroriëntering’ in te zetten.
In het proces van hulpvraag tot inzet van dergelijk traject is het samen nadenken cruciaal. Wat niet werkt is dat je vooraf eenzijdig beslist dat een PH-traject aan de orde is en hiervoor aanmeldt zonder meer. Mogelijk missen we hierdoor de PH-blik die onze krachtlijnen en visie in beeld brengt en kansen om een minder ingrijpende actie aan te reiken aan jou, kind/jongere of context.
Wat als een gezin met een noodkreet bij ons komt, maar er geen vraag is naar psychiatrische ondersteuning en ze geen aansluiting vinden bij andere hulpverlening?
Antwoord:
In dat geval denken we samen na over de aard van de hulpvraag en welke ondersteuning passend zou kunnen zijn. We kunnen meedenken over mogelijke partners die wel het juiste antwoord op deze vraag kunnen bieden in de regio. Indien de noodkreet kadert in het vastlopen in verontrusting én er is geen nood aan psychiatrische ondersteuning gaan we er vanuit dat jullie hier in eerste instantie geen verantwoordelijk in te nemen hebben. In dergelijke situatie kan diegene die vastloopt in verontrusting bij ons terecht met zijn/haar/hun vraag. Indien we tijdens het beluisteren en samen nadenken tot de vaststelling komen dat jullie vanuit psychiatrische dienstverlening alsnog betekenisvol kunnen zijn, zal er contact opgenomen worden om te kijken wie hierin welke verantwoordelijkheid kan dragen.
Mogen we een gezin voorstellen om contact met jullie op te nemen?
Antwoord:
Ja, dat kan zeker. We beluisteren hierbij wel steeds of er voor de reeds betrokken hulpverlening (of doorverwijzende hulpverlening) nog een rol van betekenis kan zijn in het vastlopen of de verontrusting zelf. Indien we er samen uit zijn dat er nog een rol van betekenis is weggelegd dan zullen we alsnog beluisteren welke verantwoordelijkheid hierin genomen kan worden vanuit de reeds betrokken dienst.
In iedere situatie zullen we steeds eerst bevragen wie er ongerust is, het gezin of de hulpverlener. Wanneer je zelf als hulpverlener niet ongerust bent als de verdere hulp niet door jou wordt vastgehouden, maar een gezin wel een ongerustheid uit, dan stellen we meestal voor om het gezin ons zelf te laten opbellen.
Als zorgen rond geestelijke gezondheid op de voorgrond staan, zullen we jullie expertise opnieuw inschakelen. We werken samen en dragen gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de acties die nodig zijn.
Een voorbeeld van samenwerking: Wanneer we worden uitgenodigd voor een hulpverleningsoverleg, bekijken we samen alle zorgen die er zijn. Bij dergelijk overleg wensen we steeds dat de betrokken personen (kind, jongere, context) aanwezig zijn. Wanneer er tijdens het overleg zorgen rond geestelijke gezondheid benoemd worden (wat meer binnen jullie expertise valt dan de onze), bespreken we hoe we samen verantwoordelijkheid kunnen blijven dragen. We kijken dan naar welke acties mogelijk zijn, waarbij onze ondersteuning naast die van de kinder- en jeugdpsychiatrie kan bestaan.
WERKWIJZE & COMMUNICATIE
Kunnen jullie ook aansluiten op een teamoverleg of een ondersteunend overleg in plaats van een telefonisch contact betreffende een hulpvraag?
Antwoord:
Het is zeker mogelijk om aan te sluiten op een teamoverleg. Onze meso-opdracht richt zich op het in verbinding komen met teams om meer samen hulpvragen te dragen. We kunnen aansluiten bij teamvergaderingen en meedenken over de vragen die daar spelen, waarbij we onze "PH-bril" gebruiken om inspiratie te bieden. We geloven er in dat dit impact kan hebben, niet alleen op meso-niveau (samenwerken met partnerorganisaties in de hulpverlening), maar ook op het micro-niveau (kind/jongere en context). Als dit interessant lijkt, neem gerust contact op per mail of telefoon.
Wanneer we aansluiten bij een team, stemmen we van tevoren graag af hoe we op een ethische manier aanwezig kunnen zijn bij het spreken op casusniveau.
Kan een gezin dat zelf de regie in handen kan en wil houden zich niet zelf aanmelden?
Antwoord:
Jawel, dat kan zeker. Al spreken we binnen Positieve Heroriëntering niet van "aanmelden". Je meldt niet aan voor een traject Positieve Heroriëntering, je stelt een vraag over een vastlopen in verontrusting waarmee we samen aan de slag gaan. Het aanbod van Team Sherpa start met andere woorden van bij het eerste contact. Welke stappen mogelijk volgen, bezien we onderweg onze samenwerking.
Als een kind, jongere of iemand uit hun context met ons contact opneemt omdat er vastgelopen wordt in verontrusting, gaan we in gesprek met die persoon en kunnen we kijken waar noden en mogelijkheden liggen tot beweging.
Als tijdens het gesprek blijkt dat de verontrusting niet wordt gedeeld door de persoon die belt, maar eerder bij een hulpverlenende dienst ligt, vragen we om die dienst opnieuw mee onder de arm te nemen. Het uitgangspunt is dat er vastlopen in verontrusting moet zijn bij de vraagsteller.
Stel dat je als hulpverlener het gezin zelf wil laten bellen om hen tot actie te bewegen, dan kan dat ook. In deze situatie vinden we het wel belangrijk om, zeker als de verontrusting dichtbij maatschappelijke noodzaak zit, in gedeelde verantwoordelijkheid in contact te blijven. Wanneer contacten plots zouden eindigen, bespreken we met de dienst die hen heeft doorverwezen hoe we hierin verder gaan en wat dit kan betekenen in de eerder besproken verontrusting.
Is het niet beter om, in plaats van telefonisch contact, live ontmoetingen te hebben zodat je ook lichaamstaal kunt waarnemen?
Antwoord:
Persoonlijk contact is inderdaad vaak wenselijker, omdat er meer tot stand kan komen en lichaamstaal belangrijk kan zijn in het gesprek. Gezien de hoeveelheid vragen die we mogen ontvangen, is het helaas niet haalbaar om in elke situatie een face-to-face ontmoeting te organiseren. We nemen tijd en ruimte om van het telefonisch contact een kwaliteitsvol moment te maken waarbij we in eerste instantie trachten om goed te luisteren en samen na te denken vanuit het kader Positieve Heroriëntering. Wanneer we voelen dat het alsnog wenselijk is om iemand live te ontmoeten, kan dit zeker een tweede stap zijn in het samenwerkingsproces.
Kunnen jullie helpen bij gezinnen die al lange tijd in weerstand zitten?
Antwoord:
Ja, we kunnen hier zeker, samen met jou, mee over nadenken. We kijken met jou hoe de weerstand door gezinsleden wordt ervaren en wat dat teweegbrengt in het hulpverleningsproces. Hoe je die weerstand bespreekbaar kan maken.
Soms kan een andere blik op de situatie al beweging brengen. Als er blokkades blijven bestaan, kunnen we het gesprek aangaan met de betrokkenen. Dit steeds in vrijwilligheid. We kijken naar de betekenis van de weerstand die gevoeld wordt. Als de betrokkenen onze insteek niet als helpend ervaren, bekijken we samen hoe we daar verder mee omgaan. We kunnen dan bijvoorbeeld op zoek gaan naar een hulpverleningsvorm die meer aansluit bij de noden en wensen van alle partijen.
Kunnen jullie samenwerken met de jeugdrechtbank en hoe?
Antwoord:
Ja, we werken samen met het brede spectrum aan diensten in de hulpverlening, van nuldelijns tot jeugdrechtbank en alles wat daartussen ligt. Wel steeds rond vastlopen in verontrusting en dit in vrijwilligheid met betrekking tot onze hulpverlening.
Bij samenwerkingen met de jeugdrechtbank (sociale dienst) vragen we expliciet om niet opgenomen te worden in gerechtelijke beschikkingen. Dit gezien we de vrijwilligheid van onze hulpverlening gegarandeerd willen houden. Mensen waarmee we samenwerken moeten vanuit hun eigen verlangen in beweging kunnen komen en mee instappen in een mogelijk traject Positieve Heroriëntering. Het traject zelf of het resultaat hiervan kan dan ook geenszins gekoppeld worden aan een maatregel.